Openbaar vervoer op dood spoor?

Openbaar vervoer maakt familiebezoek mogelijk en belangrijke voorzieningen bereikbaar. We staan echter op een scharnierpunt. Buslijnen in het landelijk gebied dreigen te verdwijnen. Ticketprijzen stijgen fors. Er dreigt een negatieve spiraal, die de SGP graag wil voorkomen.

We delen dus de zorgen van de initiatiefnemers. We zetten echter wel wat vraagtekens bij de voorstellen.

OV in publieke handen?
De initiatiefnemers willen het OV weer volledig in publieke handen brengen.
Dat raakt aan een principiële discussie: meer of minder marktwerking?
De SGP vindt goed OV een belangrijke verantwoordelijkheid van de overheid.
Inwoners van landelijk gelegen dorpen, die geen auto hebben, moeten in het ziekenhuis kunnen komen, enzovoorts. De vervolgvraag is: hoe kan de overheid dit publieke belang op een goede manier borgen? Een publiek vervoersbedrijf loopt het risico inefficiënt te gaan werken. Volledige marktwerking betekent dat dorpsbewoners het nakijken hebben.

Met de Wet personenvervoer 2000 is gekozen voor meer marktwerking op concessiebasis. Onderzoek laat zien dat dit voor reizigers grosso modo positief heeft uitgepakt. Kosten konden worden gedrukt, de tevredenheid van reizigers nam toe. We zitten nu echter op een spannend punt. Kosten lopen op. Onrendabele, maar belangrijke buslijnen staan onder grote druk. Tariefstijgingen kunnen zorgen voor een negatieve spiraal. De kracht van het concessiemodel is het uitdagen van vervoersbedrijven. Dan is het wel cruciaal dat overheden staan voor het publieke belang en daarvoor de portemonnee trekken. Op dit punt laat het Rijk het afweten, sterker nog: er wordt bezuinigd, en is het voor provincies lastig om een been bij te trekken. Het nationaliseren van het OV is voor dit probleem geen oplossing. De grote vraag is:

Hoe gaat de staatssecretaris dan wel uitvoering geven aan de opgave uit het hoofdlijnenakkoord om de bereikbaarheid van het landelijk gebied te verbeteren en busvervoer tussen dorpskernen te versterken?

Betere toegankelijkheid
De initiatiefnemers wijzen terecht op de problemen met de toegankelijkheid van het OV. Het is schrijnend als je rolstoel-afhankelijk bent en herhaaldelijk terug naar huis moet gaan, omdat de lift bij het station steeds kapot is. Er ligt een Bestuursakkoord Toegankelijkheid Openbaar Vervoer (2022-2032). Maar er is weinig inspraak voor belangenbehartigers van onder meer rolstoelgebruikers.

Wie houdt overheden en OV-bedrijven dan bij de les? Hoe kan dit beter?

Integratie regulier OV en doelgroepenvervoer
Overheden en vervoerregio’s kijken sinds 2023 naar eventuele integratie van onder meer het regulier OV en het doelgroepenvervoer. Wat is de stand van zaken?

Ziet de staatssecretaris kansen voor een effectiever publiek mobiliteitssysteem?

Betaalbaar OV
Gratis OV bestaat niet. Als het voor de reiziger gratis wordt, dan moet de belastingbetaler voor de kosten opdraaien. Degene die dan met de bus en trein naar zijn werk kan, heeft geluk. Degene die anders niet op zijn werk kan komen en de auto moet pakken, heeft pech. Hij betaalt dubbel. Dat zorgt voor onnodige ongelijkheid.

De SGP wil het OV wel betaalbaar houden voor de gewone man. We zijn daarom voor btw-verlaging. We hebben eerder een amendement hiervoor gesteund.

De SGP pleit voor gratis OV voor kinderen tot twaalf jaar. Kinderen tot en met vier jaar reizen nu overal gratis met het OV. Voor kinderen tot en met elf jaar is het beeld minder scherp. Het is vaak gratis of met korting, maar je moet er wel wat voor doen. Is het niet beter om één lijn te trekken: gratis OV voor kinderen tot twaalf jaar? Het stimuleert gezinnen om in de daluren de trein of de bus in plaats van de auto te pakken.

En: jong geleerd is oud gedaan! Het Nationaal OV Beraad kijkt naar een landelijk multimodaal ticket als maatregel in het Sociaal Klimaatplan waarvoor Europees budget beschikbaar is.